Evet, mühendislik ve ruhsat süreci doğru yürütülürse betonarme bir yapının üstüne çelik taşıyıcılı bir kat/ek bina yapılabilir. Ancak bu, “sadece hafif” olduğu için otomatik olarak uygun anlamına gelmez. Taşıyıcı kapasite analizi, deprem performans değerlendirmesi, ankraj–bağlantı detayları, yangın/akustik/ısı çözümleri ve izinler eksiksiz olmalıdır. Uygun projelerde süre kısalır ve şantiye etkisi azalır; uygun olmayanlarda ise güçlendirme veya alternatif çözümler gerekir.
1) Hangi Durumlarda Mümkün?
Uygun olma ihtimali yüksek:
- Çatıda radye/kalın döşeme veya kirişli sistem var, donatı durumu iyi
- Bina görece genç (projeye uygun imal edilmiş) ve hasarsız
- Taşıyıcı perdeler/kolonlar düzenli, burulma riski düşük
- Ek kat hafif çelik (LGS) veya karma çelik ile planlanıyor
- Kullanım amacı–yükleri düşük/orta (konut, home office vb.)
Ek çalışma/güçlendirme gerektirebilecek:
- İnce/hasarlı çatı döşemesi, donatı korozyonu
- Düşey taşıyıcı süreksizlikleri (kolon/perde altı boşalmalar)
- Alttaki katlarda yumuşak kat veya düzensizlik
- Asansör çekirdeği/merdiven eklenecek, çekirdek konumu zayıf
2) Teknik Temeller — “Hafif çelik” neden avantaj sağlar?
- Düşük ek ağırlık: Hafif çelik (soğuk şekillendirilmiş/LGS) duvar+çatı sistemleri yaklaşık 35–70 kg/m² taşıyıcı ağırlıkta; sıcak haddelenmiş çelik çerçeveler ~80–150 kg/m² civarı. Aynı alanın betonarme çözümü çok daha ağır olur.
- Şantiyeyi kısaltır: Atölyede kesim–delik–galvaniz, sahada kuru montaj.
- Tersanlatı ve etaplama: Mevcut yapıda yaşam devam ederken daha az gürültü/toz.
“Hafif” olmak yeterli değildir: Mevcut betonarmenin ek yük, deprem kesme kuvveti, deplasman ve bağlantı kapasitesi modelle görülmelidir.
3) Zorunlu Kontroller (Adım Adım)
- Rölöve & Karot/Donatı Tespiti
- Proje/doğrulama için mevcut beton sınıfı (karot), donatı yerleşimi (röntgen/ferroscan).
- Performans Analizi (Mevcut Bina)
- Deprem hesabı, düşey–yatay yük kombinasyonları, düzensizlik kontrolü.
- Ek Kat Statik Tasarımı (Çelik)
- Yük yolları, çerçeve/çapraz düzeni, diyafram davranışı (OSB+levha, saç plak vb.).
- Bağlantı/Ankraj Projesi
- Kimyasal ankraj/epoksi donatı, gömülü plak, kayma–çekme kapasitesi; kenar mesafeleri.
- Su–Isı–Ses–Yangın Ayrımı
- Çatı/döşeme buhar denge katmanları, ısı köprüsü kesilmesi, yangın kaplaması (alçı levha, yangın boyası), akustik şap/şerit.
- Ruhsat/İzin
- İmar durumu, kat ilavesi mümkün mü? Yapı kullanma ve kat irtifakı etkileri; belediye onayı.
- Gerekirse Güçlendirme
- Kolon mantolama, perde ilavesi, kiriş/döşeme FRP veya çelik levha güçlendirme.
4) Bağlantı Detayları — “İşin kalbi”
- Taban Plak + Kimyasal Ankraj: Çelik kolonu mevcut döşemeye/kirişi “taban plak” ile oturtur; ankrajlar çekme–kesme kapasitesine göre seçilir.
- Gömülü Plaka: Mevcut döşeme açılıp gömülü plaka ve donatı bağlanarak daha güvenli bir oturma sağlanır.
- Kayma Kamaları/Şeritleri: Diyafram kaymasını sınırlamak için kesme pimleri veya şeritler.
- Korozyon–Galvaniz: Dış ortamda sıcak daldırma galvaniz veya korozyon boya sistemi.
- Termal Köprü Kesici: Balkon/çıkma noktasında ısı köprüsü için termal ped/ara parça.
5) Maliyetler (2025 – Varsayımsal Bantlar)
Aralıklar; şehir, proje karmaşıklığı ve seçilen sistemlere göre değişir. Keşif ve yazılı teklif şarttır.
m² Başına Yaklaşık Maliyet (üstüne yapılacak çelik kat için)
| Kapsam | TL/m² | Not |
|---|---|---|
| Hafif çelik taşıyıcı (LGS) – kabuk | 10.000 – 16.000 | Taşıyıcı karkas, kaplama hariç |
| Sıcak haddelenmiş çelik çerçeve – kabuk | 14.000 – 22.000 | Büyük açıklık/tersanlatı için |
| Tamamlanmış anahtar teslim (çelik kat) | 28.000 – 48.000 | Yalıtım, kaplama, MEP, doğrama dâhil |
| Bağlantı/ankraj & su/ısı detayları | 3.000 – 7.000 | m² ek maliyet, duruma bağlı |
| Güçlendirme (gerektiğinde) | 5.000 – 15.000 | m² başı ek; kapsamla geniş değişir |
Örnek Bütçe — Mevcut betonarme çatı üstüne 60 m² “standart” çelik kat
| Kalem | Tutar (TL) |
|---|---|
| Statik tetkik + karot/raporlar | 120.000 |
| Çelik taşıyıcı karkas (LGS/sıcak karışık) | 720.000 |
| Bağlantı–ankraj–gömülü plaklar | 180.000 |
| Döşeme/çatı diyaframı + yalıtım katmanları | 260.000 |
| Dış cephe kaplaması + doğrama | 360.000 |
| MEP (tesisat uzatmaları, klima/kombi entegrasyonu) | 240.000 |
| İç bitişler (duvar, zemin, tavan, kapı) | 360.000 |
| Yangın/akustik çözümleri | 90.000 |
| Şantiye–lojistik–iskele | 70.000 |
| Ara Toplam | 2.400.000 |
| Beklenmeyen %10–12 | 240.000 – 288.000 |
| Önerilen Bütçe | ≈ 2.64 – 2.69 M TL (~44 k TL/m²) |
Mevcut binada güçlendirme gerekirse toplam %10–30 artabilir.
6) Süre & Şantiye Etkisi
- Tasarım–izinler: 3–8 hafta (rölöve, testler, statik, ruhsat)
- Atölye üretimi: 2–4 hafta
- Saha montajı: 1–3 hafta
- İç bitişler & MEP: 2–5 hafta
- Toplam: 8–20 hafta (malzeme tedariki ve mevsim etkiler)
Şantiye etkisi: Kuru montaj olduğu için daha sessiz ve hızlı; ancak çatıda su yalıtım kesintisi iyi planlanmazsa hasar riski vardır. Geçici örtüler, yağmur planı şart.
7) Sık Yapılan Hatalar (Ve Çözümleri)
- Sadece “hafif” diye analiz atlamak → Çözüm: Mevcut bina performans analizi.
- Rastgele kimyasal ankraj → Çözüm: Onaylı sistem, delik çapı/derinliği ve kenar mesafeleri proje ile.
- Isı köprüsü ve yoğuşma → Çözüm: Sürekli ısı yalıtımı, buhar denge kesiti, termal ayırıcılar.
- Yangın sınıfını dikkate almamak → Çözüm: Çeliklerin yangın boyası/kaplaması, kaçış yolları.
- Akustik ayrımı unutmak → Çözüm: Yüzer şap, akustik bantlar, çift katmanlı levha.
- İmar izni almadan işe başlamak → Çözüm: Belediye onayı ve yönetmeliklere uygun ruhsat.
8) “Çelik mi, Betonarme mi?” – Çatı Üstü İlave Karşılaştırması
| Kriter | Çelik İlave | Betonarme İlave |
|---|---|---|
| Ağırlık | Çok düşük → mevcut yapıyı daha az zorlar | Yüksek; çoğu projede güçlendirme gerekir |
| Süre/şantiye | Kısa & kuru montaj | Islak imalat, kür süresi uzun |
| Açıklıklar | Çelikte geniş açıklık kolay | Kiriş/kalın döşemeye bağlı |
| Maliyet | m² başı orta–yüksek | Yapı uygun ise yakın; güçlendirme gerektirirse yükselir |
| Geri söküm/etaplama | Görece kolay | Zor |
9) Karar Kontrol Listesi (İşverene)
- Mevcut bina rölöve ve karot/donatı tespiti yapıldı
- Performans analizi tamam; kritik kesitlerde kapasite yeterli
- Ankraj–taban plaka ve diyafram detayları onaylı
- Su–ısı–ses–yangın kesitleri çizildi (detay numaralarıyla)
- İmar–ruhsat süreçleri net; asansör/merdiven çözümleri belli
- Yağmur planı ve geçici örtüler hazır
- Şantiye iş programı ve hakediş planı yazıldı
- %10–15 beklenmeyen bütçe ayrıldı
10) SSS — Sıkça Sorulan Sorular
1) “Hafif çelik” olduğu için izin gerekmez mi?
Gerekir. Üstüne kat/ek bina, yapı tadil/ilave kapsamındadır; belediye onayı ve proje zorunludur.
2) Mevcut çatım kiremit/teras; yıkmadan olur mu?
Genellikle tersanlatı gerekir: kaplama sökülür, diyafram/ankraj düzlemi hazırlanır, sonra kaplamalar geri yapılır.
3) Ankrajlar su kaçırır mı?
Detay doğruysa hayır. Dübellerde sızdırmazlık, üstte buhar denge ve su yalıtım sürekliliği şart.
4) Yangın nasıl korunur?
Çelik taşıyıcılar yangın kaplaması/boyası, döşeme altında alçı levha gibi sistemlerle hedef yangın dayanımına getirilir.
5) Depremde davranışı nasıldır?
Doğru tasarlanmış çelik kat, hafifliği sayesinde ivme etkilerini azaltabilir; ancak bağlantılar, diyafram ve yük yolu kritik.
6) Güçlendirme kaçınılmaz mı?
Her zaman değil; ama eski/hasarlı binalarda kolon+perde ekleri, FRP, mantolama gibi yöntemler gerekebilir.
7) Maliyeti düşürmek için?
Modüler ölçüler, simetrik plan, tek tip aks aralıkları; pahalı çıkmalar/büyük açıklıkları sınırlayın.
8) Çelik katı sonra sökebilir miyim?
Mümkün; çelik sistemler sök–tak uyumludur. Ancak izinsiz değişiklik yapmayın.
Sonuç
Betonarme ev üzerine çelik ev/kat, doğru mühendislik + doğru detay + doğru izin ile mümkündür. Avantajları düşük ağırlık, kısa süre ve kuru montaj; riskleri ise taşıyıcı kapasite yetersizliği, zayıf bağlantı ve bina fiziği hatalarıdır. Karar öncesi performans analizi, detaylı kesitler ve net bir ihale–sözleşme paketi hazırlayın ve bütçeye %10–15 beklenmeyen ayırın.