Bahçe duvarı; sınır güvenliği, mahremiyet ve peyzaj düzeninin ana elemanıdır. Duvarın ömrünü belirleyen şey ise temeldir. Yanlış boyutlandırılmış veya kötü drenajlı bir temel; çatlak, eğilme, kabarma ve devrilmelere yol açar. Bu rehberde; hukuki/kadastral kontrol, zemin okuması, temel tipleri, adım adım yapım, donatı–beton önerileri, drenaj/yalıtım detayları, kısa hesap formülleri, örnek maliyet tablosu ve SSS yer alır.
1) Başlamadan Önce: Hukuki ve Teknik Kontrol Listesi
- Kadastro sınırı & aplikasyon: Duvar hattını ölçümle (aplikasyon krokisi + kazık) kesinleştirin.
- Belediye/site kuralları: Yükseklik, malzeme, geri çekilme koşulları ve görsel standartlar değişebilir.
- Komşu muvafakati (ortak duvar): Sınır üzerinde ortak imalat yapılacaksa yazılı anlaşma şart.
- Altyapı hatları: Hatta elektrik, su, telekom, doğalgaz geçiyor mu? Kurumlardan sorgulayın.
- Zemin ve drenaj: Yağışta su akış yönü nereye? Duvar arkasında su birikiyorsa drenaj zorunlu.
2) Zemin Tipini Okumak
- Sıkı granüler zemin (kum/çakıl): Taşıma gücü iyi, drenaj avantajlı.
- Killi zemin: Şişme–büzülme yapar; drenaj ve don derinliği altında temel gerekir.
- Yüksek yeraltı suyu: Bohçalama veya en azından drenaj borusu + geotekstil + drenaj levhası.
- Eğimli araziler: Duvar arkasında toprak itkisi artar; temel ve perde boyutları büyütülür, payandalar düşünülür.
Kural: Temel tabanı don derinliği altına ve sağlam zemine oturmalı; gevşek dolgu üzerine oturtulmaz.
3) Bahçe Duvarı Temel Tipleri (Hızlı Karşılaştırma)
| Tip | Ne Zaman? | Artılar | Dikkat |
|---|---|---|---|
| Şerit (mütemadi) temel + duvar | Tuğla/bims/gazbeton duvarlarda 1,2–2,0 m yükseklik | Ekonomik, hızlı | Rüzgâr/toprak itkisi için payanda/kolon gerekebilir |
| Betonarme perde duvar | Yüksek dayanım, toprak tutan duvarlar | Uzun ömür, rijit | Maliyet ve kalıp/donatı yoğun |
| Gabion (sepet taş dolgu) | Drenaj sorunu olan, şev destekli yerler | Geçirgenlik, su basıncına dayanım | Estetik göreceli, tel ömrü |
| Betonarme altlık + panel çit | Hız ve düşük maliyet gereken yerler | Hızlı, düzenli görüntü | Tam mahremiyet vermez |
4) Boyutlandırma İçin Kısa Pratik Formüller (Ön Bütçe/Ön Tasarım)
Nihai boyutlar statik hesap ile belirlenmelidir; aşağıdakiler pratik başlangıç içindir.
- Şerit temel genişliği (B) ≈ 0,4 – 0,6 m (1,6–2,0 m duvarlarda)
- Temel yüksekliği (H_t) ≈ 0,3 – 0,5 m
- Duvar kalınlığı (t):
- Bims/tuğla: 19–25 cm + her 3–3,5 m’de bir 25–30 cm payanda/kolon
- Betonarme perde: 15–25 cm (yük–yükseklik ve zemin koşuluna göre)
- Beton sınıfı: C30 (dış ortam); pas payı en az 3–4 cm
- Donatı ön fikir:
- Temel şeridinde alt–üst ağ Ø12/15–20 cm + etriye Ø8/20–25 cm
- Perde duvarda çift yönlü Ø10-12/15–20 cm
- Kalıp tek yüz m² (yaklaşık): 2 × (duvar alanı)
- Drenaj borusu: Perimetre kadar (Ø100 delikli) + geotekstil + drenaj çakılı (16–32 mm)
5) Adım Adım Yapım — Betonarme Perde Duvar Temeli (Örnek)
A) Kazı ve Grobeton
- Aplikasyon kazıkları ve ip hattı ile güzergâhı işaretleyin.
- Temel genişliği (ör. 50–60 cm) + yan çalışma payı ile kazın; tabanı kotunda düzleyin.
- Grobeton (8–10 cm) dökün; düzgün bir zemin ve kot referansı sağlar.
B) Donatı ve Kalıp
- Temel donatısı: İki yönde ağ; kolon/payanda donatıları için dübeller bırakın.
- Perde donatısı: İki yüz çirozla birleştirilmiş çift ağ; ek yerleri bindirme boylarına uygun.
- Kalıp: Sağlam kuşaklar ve bağlar; patlama riskine karşı aralıklar sıkı.
C) Beton Dökümü ve Kür
- C30 beton; iğne vibratör ile boşluksuz yerleştirin.
- İlk 24–48 saatte şok su ve rüzgârdan koruyun; en az 7 gün kür uygulayın.
D) Su Yalıtımı & Drenaj
- Toprakla temas eden yüzeye bitümlü sürme/membran + drenaj levhası uygulayın.
- Temel arkasına drenaj borusu (eğimle rogar/yağmur hattına bağlanır) + geotekstil + çakıl.
- Dolguyu katmanlı ve sıkıştırmalı yapın; ince malzeme yerine granüler dolgu tercih edin.
E) Üst Detaylar
- Duvar üstüne harpuşta/kapak taşı; eğimli ve damlalıklı olmalı.
- Uzun duvarlarda genleşme derzi (8–10 m’de bir) bırakın.
6) Alternatif: Bims/Tuğla Duvar + Şerit Temel (1,6–2,0 m duvarlar)
- Temel: 40–50 cm geniş × 30–40 cm yüksek; C30 beton + alt–üst ağ donatı.
- Duvar: 19–25 cm kalın; her 3–3,5 m’de betonarme payanda/kolon (25–30 cm).
- Hatıl: Üstte 20×20 cm betonarme hatıl; duvarı tek parça davranışa bağlar.
- Yalıtım/drenaj: Toprak tarafında sürme izolasyon + drenaj şeridi.
- Sıva/kaplama: Dış yüzeyde su itici boya; altta çizgisel drenaj ve çim–toprak temasını kesen şerit.
Rüzgârın kuvvetli olduğu alanlarda payanda sayısını artırın, temel genişliğini büyütün.
7) İş Güvenliği ve Kalite Kontrol
- Kazı kenarları şevli/iksa ile güvene alın.
- Donatı pası temizlenmiş, ekler bindirme boyunda; pas payı takozları doğru kalınlıkta.
- Beton numunesi (küp/silindir) alın; vibrasyon her katmanda uygulanmalı.
- Kür planı ve kalıp söküm süreleri (hava sıcaklığına göre) yazılı olsun.
- As-built ölçü ve fotoğraflar teslim tutanağına eklensin.
8) Sık Yapılan Hatalar (Kaçının!)
- Drenajsız duvar: Su basıncı → kabarma/çatlama.
- Yetersiz pas payı: Donatı korozyonu → ömür kısalır.
- Zayıf kalıp bağları: Beton basıncıyla kalıp patlar.
- Geçersiz dolgu: Sıkıştırılmamış, kil ağırlıklı dolgu oturur.
- Derz yok: Uzun duvarda termal/genleşme çatlakları.
- Kapak taşsız üst bitiş: Su duvar yüzünden akıp yüzeyi bozar.
9) Örnek Metraj & Maliyet (2025, 20 m uzunluk × 2,0 m yükseklik, betonarme perde, 20 cm kalınlık)
Fiyatlar örnek/varsayımsal; şehir, zemin ve işçilik kalitesine göre değişir.
Hızlı metraj:
- Duvar beton: 20 × 0,20 × 2,0 = 8,0 m³
- Şerit temel (50×40 cm): 20 × 0,50 × 0,40 = 4,0 m³
- Grobeton (10 cm): 20 × 0,60 × 0,10 = 1,2 m³
- Toplam beton ≈ 13,2 m³
- Donatı (≈100 kg/m³): ~1,32 ton
- Kalıp (tek yüz eşdeğer) ≈ 100 m²
- Drenaj + yalıtım: 20 m boru + ~40 m² toprak teması
Örnek birim fiyatlar (TL): Beton C30 2.600/m³, donatı malz. 52.000/ton, donatı işç. 9.500/ton, kalıp 900/m², grobeton 1.300/m³, hafriyat 650/m³, yalıtım 320/m², drenaj hattı 600/m.
| Kalem | Miktar | Birim Fiyat | Tutar (TL) |
|---|---|---|---|
| Hafriyat + nakliye | 12 m³ | 650 | 7.800 |
| Grobeton | 1,2 m³ | 1.300 | 1.560 |
| Beton (C30) | 13,2 m³ | 2.600 | 34.320 |
| Donatı malzeme | 1,32 ton | 52.000 | 68.640 |
| Donatı işçilik | 1,32 ton | 9.500 | 12.540 |
| Kalıp (tek yüz) | 100 m² | 900 | 90.000 |
| Su yalıtımı (toprak teması) | 40 m² | 320 | 12.800 |
| Drenaj hattı | 20 m | 600 | 12.000 |
| Ara Toplam | 239.660 | ||
| Beklenmeyen (%10) | 23.966 | ||
| Önerilen Bütçe | ≈ 263.600 TL (≈ 13.180 TL/mtül) |
Payanda, kapak taşı, kaplama ve korkuluk gibi kalemler ek maliyettir.
10) Teknik Detay Önerileri (Uzun Ömür İçin)
- Harpuşta/kapak: 4–5 cm taşma ve damlalık oluğu şart.
- Weephole (su çıkış delikleri): 50–150 cm aralıkla, drenajlı duvarlarda.
- Dilatasyon: 8–10 m’de bir esneme derzi.
- Korozyon koruması: Toprak temasında bitümlü astar + membran.
- Toprak itkisi: Terazisinde sıkıştırılmış dolgu + drenaj levhası.
- Payanda/kolon: 1,6 m üzeri dolu duvarlarda rüzgâr ve moment için düzenli aralıkta.
SSS — Sıkça Sorulan Sorular
1) Temel genişliği kaç olmalı?
Çoğu alçak duvarda 40–60 cm aralığı yeterli; zemin kötü/toprak itki yüksekse artırılır.
2) Hangi beton sınıfı kullanılması önerilir?
Dış ortam ve toprak teması için C30 güvenli bir seçimdir; projenizde belirtilen sınıfa uyun.
3) Donatı oranını nasıl seçerim?
Ön tasarımda yukarıdaki ön fikirler kullanılabilir; nihai değer statik projede belirlenir.
4) Drenaj zorunlu mu?
Toprak arkası dolu duvarlarda ve yağış alan eğimli arazilerde evet; aksi hâlde su basıncı yapar.
5) Duvar üstü nasıl bitirilmeli?
Harpuşta taşı ile; eğimli ve damlalıklı, derzleri su yürütmeyecek şekilde.
6) Hangi derzler gerekli?
Uzun duvarlarda genleşme/dilatasyon; toprak tutan duvarlarda ayrıca kontrol derzleri.
7) Bahçe Duvarı kışın yapılır mı?
Don riskinde beton dökümü uygun korumayla yapılabilir; kür koşulları kritikleşir.
8) Bims/tuğla duvar devrilir mi?
Yeterli payanda/kolon + hatıl ve doğru temel yoksa rüzgâr/toprak itkisinde risk artar.
9) Kaplama gerekir mi?
Su sıçraması ve yüzey dayanımı için alt şeritte kaplama faydalıdır; estetik tercihe bağlı.
10) Bakım gerekiyor mu?
Harpuşta derzleri, boya/kaplama ve drenaj çıkışlarını periyodik kontrol edin.
Sonuç
Dayanıklı bir bahçe duvarının sırrı, doğru temel + drenaj + yalıtım + detay bütünündedir. Aplikasyon ve belediye şartlarını netleştirip zemini doğru okuyun; C30 beton, yeterli donatı/pas payı, drenaj borusu + geotekstil + çakıl ve harpuşta/dilatasyon ile uzun ömürlü, bakımı kolay bir sistem kurarsınız. Projenizi statik hesap ve yazılı şartname ile destekleyip, beklenmeyen %10 payını bütçeye eklemeyi unutmayın.